De nieuwe resultaten van het Koopstromenonderzoek (KSO2021*) geven een inkijk in het koopgedag in de Randstad en Brabant in veranderende tijden. In dit artikel zoomen we specifiek in op de, zo door de onderzoekers benoemde, ‘recreatieve’ sector waar mode, schoenen, sport, luxe & vrije tijdsartikelen onder vallen. En zetten we zaken in perspectief.
Online steeg minder hard
Dat de ‘toonbank’ bestedingen aan recreatieve aankopen zoals kleding en schoeisel sterk zijn afgenomen afgelopen jaren is geen verassing. In de Randstad (NH, ZH, Utrecht) was de afname substantieel met 6% in 2021 ten opzichte van 2018. Wel stegen de bestedingen in de sector als geheel, dit door de groei in de online bestedingen. Het aandeel online kwam hierdoor in de Randstad uit op 37% van de totale bestedingen binnen de recreatieve sector in 2021. Toch stegen de online bestedingen minder hard dan in de dagelijkse (boodschappen) sector (naar 6% aandeel) en doelgerichte sector (doe-het-zelf winkels, huis & tuin naar 26% aandeel), waar bovendien ook de toonbankbestedingen toenamen. Deze sectoren profiteerden duidelijk meer van de hoogconjunctuur, de relatief hoge bevolkingsgroei (3,7%) en fors gestegen huishoudinkomens (16,4% tussen 2016-2020 in NL). Deels is dit te verklaren door de corona impact en deels door veranderingen die al langer gaande zijn. Ook is er sprake van grote lokale verschillen.
Meer functioneel winkelbezoek
Al voor corona was er sprake van een daling van het aantal passanten in winkelgebieden, met uitzondering van de binnensteden van de vier grote steden (G4); Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht. Halveringen van passanten waren meetbaar in 2020 en het voorjaar van 2021 ten opzichte van 2016, waarbij met name de G4 werden gemeden. En de verblijfsduur was gemiddeld iets korter dan in voorgaande jaren. Wel nam de gemiddelde besteding per bezoeker toe. Consumenten gingen doelgerichter op pad voor recreatieve artikelen. Deze ontwikkeling is versterkt door corona maar ook al langer zichtbaar. Online oriëntatie en inzicht in fysieke voorraad vooraf, maakt ook dat er doelgerichter kan worden gewinkeld.
Grote lokale verschillen
Waar in 2018 de grootste binnensteden de enige fysieke winnaars waren, naast de kleine boodschappencentra, zijn het bij de meting in 2021 juist de grootste verliezers. De dramatische terugval van het (buitenlands) toerisme en het wegblijven van kantoorpersoneel heeft met name de G4 hard geraakt. De leegstand nam in de G4 binnensteden het meest toe en de G4 binnensteden zijn hun positie van ‘koopkathedralen’ voor een deel kwijtgeraakt, met uitzondering van Utrecht. In de grote steden werd er bovendien door eigen inwoners sterker op aankooplocaties (net) buiten de gemeenten georiënteerd. Leidschendam-Voorburg, maar ook Weesp en Diemen zagen dit terug in de bestedingen.
Grote gemeenten als Utrecht en Leiden, maar ook Hilversum, wisten ten opzichte van 2018 meer omzet te trekken binnen de recreatieve sector. Een recente grootscheepse vernieuwing hielp Leidschendam-Voorburg met The Mall of the Netherlands, maar ook Capelle aan den IJssel aan de goede kant van de streep. Middelgrote centra zoals Nieuwegein, Zeist of Schiedam zagen hun positie verzwakken. In Delft en Alphen aan den Rijn nam de omzet in recreatieve aankopen eveneens af, maar wist het lokale aanbod wel meer bestedingen van de eigen inwoners aan zich te binden.
Recreatie trekt zich terug
In 2018 stond het functioneren van de middelgrote en grotere centra in de buurt van de grootste centra onder druk. In 2021 lag dit genuanceerder, deels door de corona impact. Toch zien we dat de recreatieve sector zich in de middelgrote centra meer en meer terug trekt, zowel in de centrumgebieden als in de ondersteunende centra. De dagelijkse sector (fysieke supermarkten voorop) en andere stads- dan wel wijkgerichte functies nemen hun plek in. Deze trend was al ingezet voor corona en lijkt nu te versnellen. In de kleinere centra, gericht op de dagelijkse boodschappen, is deze transitie al langer gaande met de focus op compactheid, functionaliteit en toegankelijkheid. Maar ook hier geldt dat juist de combinatie van een hoge mate van functionaliteit en een grote verblijfswaarde nodig is in de strijd om de gunst van de consument. Horeca nam ook hier toe, net als in alle andere typen winkelgebieden.
Andere functies nemen in belang toe
Het verlies aan winkels in afgelopen vijf jaar, waarvan 15% daling in de recreatieve branches, is ten dele gecompenseerd met horeca (+7,6%). Dit betreft vooral bezorgen/halen, lunchrooms en koffiebars en cafe-restaurants. De verwevenheid tussen horeca en winkelen wordt groter. Een derde van de consumenten die komt om te winkelen (mode, schoenen en sport) maakt ook gebruik van horeca.
Ook is veel winkelaanbod verkleurd naar wonen en andere niet-publieksfuncties. Het aantal verkooppunten in de sector ‘cultuur & ontspanning’ nam met bijna 18% toe, echter met name op verspreide locaties buiten de winkelgebieden. Deze groei vond vooral afgelopen drie jaar plaats. Daarnaast steeg ook het aantal leegstaande panden tussen 2018-2021, na een daling tussen 2016-2018.
Online stijging blijvend?
Er is veel geld gestoken in thuis leven, maar nu lonkt het buitenleven weer met horeca, cultuur en vakanties. Met het op gang komen van het sociale leven, maar ook het woon-werk verkeer zijn er weer meer prikkels tot de aanschaf van mode, schoenen, sport en luxe producten. De vraag is in hoeverre online hierbij de voorkeur blijft nu fysieke winkels en horeca weer open zijn zonder beperkingen. Duidelijk is dat corona de online groei heeft versnelt. Een aanzienlijk deel van de consumenten dat meer online zegt te zijn gaan kopen gaf aan dat die verandering blijvend. Met gemak als het belangrijkste motief. Ongeveer één op de tien noemde ‘veiligheid en gezondheid (corona)’ als reden om online te kopen. Daarnaast is er een behoorlijke groep 75-plussers (17%) die aangeeft online te kopen vanwege een fysieke beperking. En deze groep zal in omvang toenemen aankomende jaren.
Onzekerheid het nieuwe normaal
In de pandemie hebben we een enorme flexibiliteit gezien in het omnichannel opereren bij ondernemers. Of dit nu via een webshop, facebook en/of whatapp was, met bezorging of afhalen aan de deur of in welke creatieve vorm ook. Het is deze veerkracht en flexibiliteit die nodig blijft. Want net nu de lucht weer open leek te trekken, rijzen ten oosten donkere wolken op. Leven in onzekerheid lijkt het nieuwe normaal te worden. En daar hebben we mee te dealen.
Lees meer over het koopstromenonderzoek 2021 en ga naar de factsheet of de geografische kaart van je eigen gemeente of winkelgebied voor visueel inzicht in de herkomst & bestemming van bestedingen of de bezoekerswaardering.
*Bron: Winkelen in onzekere tijden. Ruimtelijk koopgedrag in de Randstad en Noord-Brabant 2021, I&O.
