Winkelstraten bepalen in hoge mate de leefbaarheid en de sfeer in de steden, dorpen en wijken. Een binnenstad die echter alleen bestaat uit winkelstraten en verder niets, is niet voorbereid op de toekomst. Een binnenstad moet weer plek bieden aan ook woningen, de sportschool, theaters, bibliotheken, gezondheidszorg, scholen en universiteiten. En dat alles liefst op loopafstand.
De recreatie- en andere verblijfsmogelijkheden in de binnenstad komen steeds hoger op de maatschappelijke agenda te staan. Ze horen bij het stadsleven en maken het verblijf aangenamer. De combinatie van winkels, horeca, cultuur, onderwijs, groen en recreatiemogelijkheden in een centrum zorgen voor sfeer, aantrekkingskracht en waardering van bewoners en bezoekers. Ze zorgen voor een levendige en vitale binnenstad.
Vanaf mei start het kabinet met een regeling die als doel heeft de binnenstad ook in de toekomst aantrekkelijk, bruisend en vitaal te houden. Het vorige kabinet heeft in 2020 100 miljoen euro gereserveerd om in de komende jaren onze winkelgebieden toekomstbestendig te maken. Projecten kunnen pas nu worden ingediend. De noodzaak is al jaren groot. Daarom is het extra belangrijk dat het budget niet over jaarlijkse termijnen wordt uitgesmeerd, maar goede projectaanvragen ook direct groen licht krijgen.
Gemeenten doen de aanvragen en moeten met minimaal twee markpartijen aan de bak om hun binnenstad bruisend en vitaal te houden, of te maken. De projectfinanciering vanuit de nieuwe regeling is een aanvulling op de financiering die gemeente en private partijen zelf bijeen brengen. De investering van 100 miljoen euro is een goed initiatief. Het prikkelt lokale bestuurders om na te denken over de toekomst van de binnenstad plus de kansen die er zijn om het functioneren ervan te verbeteren. Bovendien stimuleert het de lokale samenwerking en dat heb je nodig om zaken ook echt van de grond te krijgen.
Voor het eerst in decennia heeft Nederland een kabinet dat in haar coalitieakkoord belooft zich in te willen spannen voor levendige dorpen en steden door middel van winkels, horeca en cultuur. Dat is een belangrijke stap vindt INretail, maar de vraag is wel wàt, en wat dít kabinet dan gaat doen? Eerdere kabinetten Rutte hebben 100 miljoen euro ter beschikking gesteld voor winkelgebieden en zijn de Retailagenda gestart, maar het huidige kabinet heeft voorlopig nog geen plan.
Gewerkt wordt wel aan een Citydeal Vitale Binnensteden en minister De Jonge voor Volkshuisvesting presenteerde een bouw- en woonagenda met een extra impuls om leegstand tegen te gaan door winkels om te bouwen naar woningen. Belangrijke stappen, maar onvoldoende ambitieus vindt INretail. Er kan en moet veel meer gebeuren. Zoals een nationale, regisserende rol pakken richting gemeenten en marktpartijen om een positieve prikkel teweeg te brengen, overigens zonder op de stoel van gemeente en markt te gaan zitten
Winkelgebieden veranderen namelijk sneller dan de markt op een natuurlijke manier aan kan. En dan is regie voeren belangrijk. De impact van corona heeft bovendien diepe sporen getrokken. Consumenten oriënteren en kopen anders dan twee jaar geleden. Veel wordt online gekocht en een dagje winkelen of een weekendje weg in een andere stad is voor velen nog geen vanzelfsprekendheid.
Dat opgeteld bij het overschot aan vierkante meters aan winkel dat ons land ook voor corona al had, maakt dat juist nu investeringen en nationale regie voor vitalere en bruisender binnensteden heel hard nodig zijn. Het voorkomt onnodige leegstand, verloedering en vervolgens aantasting van leefbaarheid. INretail ziet de regeling waarvoor nu 100 miljoen euro beschikbaar is daarom als een goed startbudget, maar tegelijkertijd vinden wij ook dat minstens vijf keer meer nodig is voor echte impact.
Hier ligt een kans èn een opdracht voor het huidige kabinet. In het coalitieakkoord spraken de regeringspartijen af te willen werken aan ‘bruisende binnensteden en vitale winkelgebieden’. Die ambitie juichen wij natuurlijk toe. Het huidige bedrag creëert een startmotor en die moet blijven draaien. Ook dit kabinet is aan zet om haar aandeel te leveren. Het maakt het voor de markt beter mogelijk om mee te doen als de nationale overheid het ‘niet-terug-verdienbare-deel’ (de onrendabele top) als eenmalige investering meefinanciert. Met deze vorm van kabinetssteun komt een veelvoud aan lokaal organiseerbare financiering los en dan komen projecten ook echt van de grond.
Komende woensdag 6 april debatteert de Tweede Kamer onder andere over de nieuwe regeling voor toekomstbestendige winkelgebieden. Onze conclusie is dat het kabinet meer moet doen om zo haar ambitie concreet kracht bij te zetten. Nu leunt zij ontspannen op een reservering uit de laatste begroting van het vorige kabinet.
INretail overhandigde haar rapport ‘De winkelstraat als publieke ruimte’ aan minister Adriaansens tijdens haar werkbezoek onlangs aan de winkels in Rotterdam. Ook de Tweede Kamer ontving een exemplaar met daarin de oproep aan het kabinet om onder meer landelijke regie te organiseren, te investeren en ondersteunen bij de transitie van de retail en werk te maken van innovatie en een digitale publieke ruimte. Allemaal zaken die samenhangen met de oproep om de kansen voor de binnenstad te maximaliseren.
Jan Meerman
Algemeen directeur INretail
